Saturday 21 September 2013

Về tính phản bác của "Ai mà không biết"


                                                                       (Đây là một góc nhìn khác về "Ai mà không biết")




Ai mà... là một cấu trúc nghi vấn có ý nghĩa phủ định nằm trong loạt câu nghi vấn phủ định trong tiếng Việt như làm sao mà…, có bao giờ…, có mấy khi..., thiếu gì…, sợ gì…, lo gì…, làm gì…, v.v., rất hay được sử dụng khi người nói muốn phản bác hoặc phủ nhận nội dung được diễn đạt bằng một ngữ vị từ hoặc một tiểu cú đi kèm; hay nói cách khác là nó biểu thị thái độ âm tính (hay tiêu cực) của người nói khi phát ngôn.
Ai mà không… là dạng phủ định của Ai mà…và tất nhiên nó cũng được xem là cấu trúc nghi vấn nhưng vì nó là phủ định của phủ định nên nó (trái với Ai mà) thường được xem là một biểu thức có ý nghĩa khẳng định mạnh (“Ai mà không thích” → “Ai cũng thích” → “(Chắc chắn) Tôi (cũng) thích”).
Tuy nhiên, trong hội thoại, khi đặt trong quan hệ với một phát ngôn đi trước của người đối thoại, Ai mà không… có những biểu hiện đáng chú ý mà trước hết là ý nghĩa phản bác âm tính mạnh của nó.
Trong bài viết này chúng tôi sẽ thử phân tích những biểu hiện của biểu thức Ai mà không biết để làm rõ tính phản bác âm tính của nó, và từ đó tìm ra cơ chế hành chức của những biểu thức tương tự.